Yamas και niyamas την εποχη του covid-19

Η γιόγκα είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα υγείας και ευημερίας το οποίο εκτείνεται πολύ πέρα από τις asana (σωματικές στάσεις).  Στην πληρότητά της είναι κυριολεκτικά τρόπος ζωής, καλλιεργώντας όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η γιόγκα περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο φιλοσοφικό σύστημα μέσα από το οποίο δίνονται διδασκαλίες και οδηγίες για μια ενάρετη ζωή, η οποία μας βοηθά στην καθημερινότητά μας, στην αυτογνωσία, αλλά και την ανάταση του πνεύματος.
Σε αυτές τις διδασκαλίες περιλαμβάνονται τα λεγόμενα 5 Yamas και τα 5 Niyamas τα οποία είναι θεμελιώδεις αρχές στην προσπάθεια του ανθρώπου να απαλλαγεί από τη δυστυχία. Στις μέρες μας, όπως και σε άλλες κρίσιμες καταστάσεις της ανθρωπότητας, αυτές οι αρχές μοιάζουν να είναι πιο επίκαιρες από ποτέ.
Τα Yamas (περιορισμοί προς τους άλλους) και τα Niyamas (οδηγίες προς τον εαυτό μας) μπορεί να θεωρηθούν ως ηθικοί κανόνες/οδηγίες που μας βοηθούν να προχωρήσουμε βαθύτερα στο μονοπάτι της ζωής σε αρμονία με τον εαυτό μας, αλλά και τους άλλους.
Αναλύοντας αυτές τις αρχές, παραλληλίζοντάς τις ταυτόχρονα προς τη δύσκολη – και για πολλούς πρωτόγνωρη- κατάσταση που ζούμε αυτή την περίοδο, μπορούμε να τις κατανοήσουμε βαθύτερα κι, έτσι, με μεγαλύτερη επίγνωση να τις εφαρμόσουμε στην καθημερινότητά μας.
 
YAMAS
Αυτές οι ηθικές αρχές σχετίζονται με την ορθή στάση και συμπεριφορά προς τους άλλους ανθρώπους και γενικά προς κάθε έμβιο ον. Αυτές είναι:
 
• Ahimsa - Μη βία
Ahimsa (αχίμσα) είναι η μη βία με σκέψεις, λόγια και πράξεις προς τους άλλους, προς τον εαυτό μας και προς όλη την πλάση. Θα πρέπει να αναπτύξουμε την επίγνωση του τι μπορεί να προκαλέσει πόνο και δυστυχία στους άλλους – σε σωματικό, συναισθηματικό και ψυχονοητικό επίπεδο. Ίσως είναι εύκολο και αυτονόητο το να μην ασκήσουμε σωματική βία σε εμάς ή τους άλλους, αλλά πόσο εύκολο είναι να μην ασκήσουμε λεκτική ή συναισθηματική βία; Αυτό είναι ένα θέμα που χρήζει μεγάλης ανάλυσης, επίγνωσης, ενσυναίσθησης και αυτοκαλλιέργειας.
Στις μέρες μας, αν κάποιος βήξει ή φτερνιστεί, τον κοιτάμε με βλέμμα καχυποψίας και θυμού –ίσως όχι αδίκως. Επίσης, αυτή η στάση βοηθά στην ανάβλυση αρνητικών συναισθημάτων που μας κατακλύζουν και μας οδηγούν σε σκοτεινές σκέψεις και, κατ’ επέκταση, αρνητικές και πολλές φορές βίαιες πράξεις. Η κατανόηση, η ευγένεια και η συμπόνια είναι αξίες που θα πρέπει να καλλιεργήσουμε.
 
• Satya - Φιλαλήθεια
Satya (σάτια) είναι η πρακτική του ορθού λόγου, της ειλικρίνειας και της αλήθειας. Πριν μιλήσουμε, θα πρέπει να περάσουμε από τα «τρία κόσκινα του Σωκράτη», ρωτώντας τον εαυτό μας: "Αυτό που θέλω να πω, είναι αλήθεια; είναι καλό; είναι αναγκαίο;" Όταν ασκούμε τη satya πραγματικά, τότε τα λόγια και οι πράξεις μας ευθυγραμμίζονται μεταξύ τους και δεν θα πρέπει άλλα να σκεφτόμαστε, άλλα να λέμε και άλλα να κάνουμε. Το να είμαστε ειλικρινείς δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να γίνουμε σκληροί και αγενείς προς τους άλλους. Σε συνεργασία με την εφαρμογή της Ahimsa (μη βία) θα πρέπει να καλλιεργήσουμε το λόγο και την επικοινωνία μας, λέγοντας την αλήθεια με τρόπο πιο επιδέξιο και εποικοδομητικό.
Αυτή η αρχή, στις μέρες μας, έχει μεγάλη εφαρμογή. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τα νέα που διαδίδουμε. Θα πρέπει να είμαστε βέβαιοι για την αλήθεια της πληροφορίας που μεταφέρουμε, να την μεταφέρουμε με γνώμονα τη βοήθεια και την προστασία των άλλων και να είμαστε σίγουροι ότι όντως θα ωφελήσει και δεν θα τρομοκρατήσει, πληγώσει ή επιβαρύνει με οποιονδήποτε τρόπο τον άλλο. Καλό είναι πάντα να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες, να ελέγχουμε την εγκυρότητα των πηγών και να μη διασπείρουμε τον φόβο χωρίς λόγο.
 
• Asteya – Μη Κλοπή/Εντιμότητα
Asteya (αστέγια) είναι η μη κατοχή όσων δεν μας ανήκουν και δεν έχουμε κερδίσει με τον κόπο μας και την αξία μας. Αυτό ισχύει για υλικά πράγματα, αλλά επεκτείνεται και σε άυλα, όπως ο σεβασμός του χρόνου, της ενέργειας και της σκληρής δουλειάς των άλλων. Ακόμα και με τη δεκάλεπτη καθυστέρηση στο ραντεβού μας, «κλέβουμε» τον πολύτιμο χρόνο κάποιου άλλου. Είδος κλοπής είναι, επίσης, το να καρπωθούμε τα εύσημα της πνευματικής εργασίας ή ιδέας κάποιου άλλου. Asteya σημαίνει ισορροπία μεταξύ δίνω και παίρνω.
Το να αδειάζουμε όλο το ράφι με τα ρύζια στο σούπερ μάρκετ, ενώ είμαστε μόνο τέσσερα άτομα στην οικογένεια ή με το να αγοράζουμε όλα τα αντισηπτικά και τις μάσκες από το φαρμακείο, ενώ μένουμε μόνοι μας, είναι αλόγιστες πράξεις που στερούν/κλέβουν το δικαίωμα της αυτοπροστασίας από άλλους. Επίσης, το να είμαστε άρρωστοι και ανεύθυνα να κυκλοφορούμε στους δρόμους είναι ένα είδος κλοπής της υγείας των άλλων. Επίσης, η αισχροκέρδεια και η εκμετάλλευση του φόβου και της ελπίδας είναι αντίθετα με την asteya.
 
• Brahmacharya – Εγκράτεια
Η Brahmacharya (μπραχματσάρια) μας συστήνει την αυτοσυγκράτηση και τον έλεγχο των επιθυμιών μας. Συχνά αναφέρεται στη σεξουαλική εγκράτεια  και στην υπερβολική κατανάλωση τροφών, αλλά, ακολουθώντας ως τρόπο ζωής τη «μέση οδό», θα πρέπει να αποφεύγουμε κάθε υπερβολή σε όλους τους τομείς. Η εμμονή και η υπερβολή μπορεί να μας κάνει να χάσουμε την επαφή με αυτά που είναι πραγματικά σημαντικά στη ζωή, όπως και η έλλειψη ή η στέρηση μπορούν να φέρουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Το μέτρο και η εγκράτεια στις επιθυμίες μας είναι το κλειδί ώστε να μην οδηγούμαστε σε ακραίες συμπεριφορές προς τους άλλους και προς τον εαυτό μας.
Ίσως αυτή την περίοδο να είναι μια καλή ευκαιρία να εξασκηθούμε στην εγκράτεια, μένοντας στο σπίτι μας, κάνοντας σωστή διατροφή και νηστεία (η οποία βοηθά στην αποτοξίνωση του οργανισμού). Ας προσφέρουμε τη φροντίδα και την αγάπη μας στην οικογένειά μας και ας προσφέρουμε στον εαυτό μας ό,τι του στερούμε με τους ξέφρενους ρυθμούς της καθημερινότητας.
 
• Aparigraha - Γενναιοδωρία
Η Aparigraha (απαριγκράχα) είναι η αρχή κατά της απληστίας. Θα πρέπει να καλλιεργήσουμε την αίσθηση του τι πραγματικά έχουμε ανάγκη. Η συσσώρευση υλικού πλούτου –πέραν των πραγματικών αναγκών μας- είναι μια πράξη που υποδηλώνει έλλειψη στο ψυχονοητικό μας επίπεδο και ενισχύει το αίσθημα της ανεπάρκειας. Ας αναζητήσουμε μέσα μας αυτό που μας κάνει να νιώθουμε «φτωχοί». Το να μοιραζόμαστε, το να προσφέρουμε, να βοηθάμε, να είμαστε παρόντες έστω απλά για να ακούσουμε τον πόνο του άλλου είναι πράγματα που θα μας κάνουν να νιώσουμε πραγματικά πλούσιοι. 
Πάλι, στο παράδειγμα με το άδειασμα των σούπερ μάρκετ και των φαρμακείων, η πράξη αυτή μπορεί να καλύπτει τον φόβο και την ανασφάλειά μας, άλλα ταυτόχρονα στερεί από τους άλλους.
 
NIYAMAS
Τα πέντε niyamas είναι βασικές αρχές που απευθύνονται στην ατομικότητά μας, έχοντας ως στόχο τον εξαγνισμό του νου και του σώματος:
 
• Shaucha – Καθαριότητα/Εξαγνισμός
Η Shausha (σάουσα) έχει πολλά επίπεδα εφαρμογής. Καθαρό περιβάλλον και χώρος διαβίωσης: τακτικότητα, καθαριότητα, καλός αερισμός χώρων, αλλά και φροντίδα της φύσης. Ατομική καθαριότητα: αγνή διατροφή, καλή υγιεινή και  καλή εμφάνιση. Καθαρός νους: αγνές σκέψεις, εξέταση της ποσότητας και της ποιότητας των πληροφοριών που δεχόμαστε. Καθαρή παρέα: επένδυση χρόνου με ανθρώπους που ανυψώνουν το πνεύμα μας και μας ενθαρρύνουν να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, θέτοντας όρια προς τους τοξικούς ανθρώπους στη ζωή μας.
Αυτή η αρχή –όπως και όλες οι άλλες- θα πρέπει να εφαρμόζεται πάντα, αλλά είναι περισσότερο από εμφανής η σημασία της αυτήν την περίοδο.
 
• Santosha - Αυτάρκεια και Ευγνωμοσύνη
Η Santosha (σαντόσα) μας παροτρύνει να κοιτάξουμε μέσα μας για την εύρεση της πραγματικής ευτυχίας εστιάζοντας στο παρόν. Βιώνοντας το παρόν στην ολότητά του αποδεχόμαστε και εκτιμούμε αυτό που είναι, αυτά που έχουμε, αυτό που είμαστε. Καλό είναι να αναρωτηθούμε: χρειαζόμαστε όντως αυτά που νομίζουμε πως θα μας κάνουν ευτυχισμένους; Η ευτυχία είναι επιλογή και μπορούμε να είμαστε ευτυχείς ανά πάσα στιγμή ανεξάρτητα από τις δυσκολίες της ζωής –που πάντα θα υπάρχουν- όντας ευγνώμονες για όσα ήδη έχουμε.
Ας αναλογιστούμε τα πόσα έχουμε ήδη: έχουμε μια στέγη, ανθρώπους που μας αγαπούν και αγαπάμε, έχουμε την υγεία μας και ζούμε σε μια φιλελεύθερη χώρα με υπέροχο καιρό και θάλασσες. Σε δύσκολες περιόδους, όταν οι μαύρες σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα μας κατακλύζουν, ας προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε το νου μας στο εδώ και τώρα και να δούμε τα πράγματα όπως είναι. Επίσης, καλό είναι να παρατηρούμε περισσότερο και να έχουμε επίγνωση των στιγμών που είμαστε ευτυχείς και να απαριθμούμε όλα τα καλά που έχουμε ήδη στη ζωή μας.
 
Tapas – Αυτοπειθαρχία
Tapas (τάπας) σημαίνει «θερμότητα» και αναφέρεται στην καθαρτική δύναμη της φωτιάς, συμβολίζοντας την προσπάθεια μιας θετικής αλλαγής. Επίσης, περιγράφει την δυσφορία που νιώθουμε προσπαθώντας να σπάσουμε τους συνηθισμένους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς για την επίτευξη θετικού μετασχηματισμού στη ζωή μας. Εάν έχουμε προσπαθήσει ποτέ να κόψουμε μια κακή συνήθεια, θα ξέρουμε ότι η διαδικασία αυτή συνοδεύεται συχνά από σωματική και νοητική δυσφορία, γνωρίζοντας ότι αυτή η δυσφορία είναι ένα απαραίτητο βήμα προς την αλλαγή που αναζητάμε. Μέσω της αυτοπειθαρχίας και του ισχυρού κινήτρου μπορούμε να κυριαρχήσουμε στον ίδιο μας το νου και να πετύχουμε πράγματα που ποτέ δεν πιστεύαμε πως μπορούμε να καταφέρουμε.
Το να διακόπτουμε τις καθημερινές μας συνήθειες και τη διασκέδασή μας, να μειώνουμε τις επαφές μας με άλλους ανθρώπους κ.ά. είναι ευκαιρίες αυτοπειθαρχίας, ακόμα και αν έχουν επιβληθεί λόγω των καταστάσεων. Η κάθε δυσκολία της ζωής μπορεί να πονάει, άλλα μας κάνει πιο δυνατούς για να αντέξουμε τα χειρότερα.
 
• Svadhyaya - Μελέτη του εαυτού και Γνώση
Η Svadhyaya (σβαντιάγια) έχει να κάνει με τη διαρκή αυτοπαρατήρηση και την επίγνωση των πράξεων, των λόγων, των συναισθημάτων και των σκέψεών μας.  Η γνώση ξεκινά με την παρατήρηση, συνεχίζει με την αναγνώριση και την αποδοχή, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει η αλλαγή. Η φώτιση στην πραγματικότητα είναι η απομάκρυνση του πέπλου της άγνοιας που σκεπάζει το νου μας, καταφέρνοντας έτσι να δούμε αυτό που πραγματικά είμαστε.
Οι μέρες μας και γενικά οι καταστάσεις που δεν συμβαίνουν συχνά προσφέρονται για μελέτη και παρατήρηση του εαυτού. Αρχικά, ας γίνουμε απλά παρατηρητές των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Ας ανοίξουμε τους ορίζοντές μας προς τα μέσα. Επίσης, χρήσιμο θα ήταν να μειώσουμε την τηλεόραση, τα κοινωνικά δίκτυα και την υπερπληροφόρηση και να αυξήσουμε την ουσιαστική μελέτη με βιβλία που μας βοηθούν να αναπτερώσουμε το ηθικό μας, να αυξήσουμε τη δύναμή μας και μας ανοίγουν την ψυχή.
 
•  Ishvara pranidhana – Αφοσίωση/Παράδοση
Η Ishvara pranidhana (ισβάρα πρανιντάνα) είναι η προσφορά των πράξεών μας σε κάτι ανώτερο από εμάς. Αυτό έχει πολλές ερμηνείες. Κάποιοι αφιερώνουν στο Θεό, στους αγίους, στους αγγέλους ή στον Ανώτερο Εαυτό.  Όταν αφιερώνουμε ή προσφέρουμε τις πράξεις μας σε κάποιον άλλο, αυτό έχει ισχυρό αντίκτυπο στην καλλιέργεια τον εαυτού μας. Δημιουργείται  ένα διαφορετικό νόημα σε ό,τι κάνουμε και εμπλουτίζεται με πρόθεση και ενέργεια, βοηθώντας μας να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό.
Το να ευχόμαστε για το καλό του άλλου, του φίλου, του αγνώστου ή κάθε έμβιου όντος και να πράττουμε με γνώμονα τον αλτρουισμό και την προσφορά αυξάνει την ενεργειακή δόνηση της ύπαρξής μας και, έτσι, η ζωή μας αποκτά ανώτερο νόημα, καταπολεμώντας το Εγώ μας.
Είθε να είναι μικρός ο πόνος όσων ασθενούν και κάθε έμβιο ον να βρει την ευτυχία!
 
 
Κάποιος σοφός είπε: «τον χαρακτήρα του ανθρώπου τον βλέπουμε στον πλούτο και στη φτώχια». Έτσι, σε περιόδους κρίσεων βλέπουμε τον πραγματικό χαρακτήρα των ανθρώπων που έχουμε γύρω μας, αλλά και του εαυτού μας!
 
Namaste
 
Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος
Traditional Tibetan Medicine Amchi/Naturopath – Yoga Instructor